İnkalar'da suyun tapınımlarda önemli işlevi vardı. İnka Yöneticileri bu sebeple egemenliklerini pekiştirmek için su sistemleri kurmaya özen gösteriyorlardı. Machu Picchu bölgesi, bu tür su sistemlerine sahip en gözde merkezlerden biriydi. Özellikle Chachabamba arkeolojik alanında İnkalar tarafından inşa edilmiş ve zaman içinde tadilatlarla genişletilmiş benzersiz bir su kompleksi yer almaktaydı. Tarihçiler ve arkeologlar, arkeolojik araştırmalara dayanarak, bu su kompleksinin kesinlikle törensel işleve sahip özel önem içeren bir kutsal alan olduğunu savunuyorlar.
Arkeologlar, hidrodinamik hesaplamalara dayanarak çevrede sistemi besleyen su kanallarının olduğunun farkındaydılar ama yoğun bitki örtüsü yüzünden o kanalların yakın zamanda keşfi pek mümkün görünmüyordu. 3D tarama sistemleri, bu tür arkeolojik kalıntıların ortaya çıkarılması açısından arkeologları sevindiren bir gelişmeydi.
3D teknolojisi, lazer donanımlı insansız hava araçları ile de birleştirilerek, sistemi besleyen su kanallarının keşfini hdefleyen bir proje geliştirildi. Proje aynı zamanda alanda hidrodinamik analizleri gerçekleştirmeyi ve su sistemlerinin bilinmeyen olası işlevlerini anlamayı da hedefliyordu.
Geniş alanı kapsayan ve rahat hareket etmeyi engelleyen yoğun bitki örtüsü ile kaplı bölgededaha önce uygulanmamış bir metodoloji kullanıldı. Bu amaçla gerçekleştirilen araştırmanın sonuçları, Ocak 2022 tarihli The Journal of Archaeological Science'de (Arkeoloji Bilimi Dergisi) yayınlanan Chachabamba arkeolojik sahasında (Machu Picchu Ulusal Arkeoloji Parkı, Peru) karasal ve İHA lazer taramasından elde edilen 3B modellere dayalı İnka su kanalı akış analizi (Inca water channel flow analysis based on 3D models from terrestrial and UAV laser scanning at the Chachabamba archaeological site
Makaleye göre; lazer destekli drone araçları ile gerçekleştirilen; uzaktan algılama (lidar), tarama ve 3D Modelleme teknolojileri, daha önce su temin kanallarının hidrodinamik işlevleri ile ilgili tahminleri doğrulamanın yanı sıra bitki örtüsü içinde kaybolmuş bir grup İnka yapısının da keşfedilmesini sağladı.
Vilcanota Vadisi'nde bulunan Chachabamba kutsal alanının eteklerinde, 15. yüzyıldan kalma İnka şehrinin ana kalıntılarından yaklaşık 8 kilometre uzaklıkta bir düzineye yakın küçük yapı tespit edildi.
2019'da Belize'deki yağmur ormanında devasa antik Maya çiftliğini ve yakın zamanda Honduras'ta kayıp bir şehri ortaya çıkarmayı sağlayan lidar taraması, arkeologların bir zamanlar çok tehlikeli olduğu için ulaşamadığı veya hiç bilmedikleri alanları inceleme açısından arkeolojik araştırmalardaki önemini artırıyor.
14 hamamla çevrili, merkesinde taş bir sunak bulunan Chachabamba kutsal alanının büyük olasılıkla dini ayinler öncesinde abdest almak için kullanıldığını söyleyen Varşova Bilim ve Teknoloji Üniversitesi öğretim görevlisi ve And Araştırmaları Merkezi üyesi Dominika Sieczkowskave "Sadece çok ayrıcalıklı insanlar Machu Picchu'ya gidebilirdi, çünkü burası çok özel bir yerdi. Oraya giderken, manevi bir banyo yaparak bedenen temizlenmek ve ruhen saflaşmak gerekiyordu. Tören kompleksinin orta kısmındaki sunak; muhtemelen içecekler veya kurban edilen hayvanların kanının akmasını sağlayan kanallar bulunan büyük bir taştı. Kayanın önü, suyun duvarlardan aşağı aktığı rezervuarlardı. Bunu insanlar manevi temizlik yani abdest için kullanıyorlardı. Alanda kullanılan su Urubamba Nehri tarafından beslenen karmaşık bir kanal ağından sağlanıyordu. Ama besleyen kanalların nerede olduğunu bilemiyoruk. Onları keşfetmek için lidar sistemi ve insansız hava araçlarından yararlandık.
Lazer tarama ile yapılan son araştırmalar sırasında, araştırmacılar yakındaki nehirden su sağlayan kanalların daha önce bilinmeyen kısımlarını da keşfettiler. Chachabamba'daki tören kompleksine su, kısmen yeraltında çalışan taş bloklardan oluşan bir sistemle sağlandı. Tören merkezinden geçtikten sonra, su benzer bir drenaj sisteminden vadideki nehre akacaktı. Araştırmacılar tarafından belirlenen binalar, tören kompleksinin eteklerinde bulunuyordu.
Ancak lazer görüntülerine dayanarak, araştırmacılar bu binaların sitenin orta kısmındaki yapılardan çok daha az özenle inşa edildiği sonucuna vardılar.
Yorumlar