Pers ve Mısır arasındaki savaşta kedilerin kalkan olarak kullanıldığı rivayet edilmektedir. İlginç olay, M.Ö. 525 yılında gerçekleşen Pelusium Savaşı ile ilgilidir. Olayın özü uygulamanın bir savaş taktiği olarak kullanımasıdır ve tarihi kaynakları şu şekildedir:
Anlatıya göre, Pers İmparatorluğu'nun Mısır'ı ele geçirmek için düzenlediği Pelusium Savaşı sırasında, Pers Kralı II. Kambises, Mısırlıların kedilere duyduğu büyük saygıyı ve dini inançlarını bir taktik olarak kullanmıştır. Kedilerin Antik Mısır'da kutsal sayılması ve Bastet tanrıçası ile ilişkilendirilmesi nedeniyle, Pers askerlerinin ön saflarında canlı kediler taşıdığı veya kalkanlarına kedi resimleri çizdiği rivayet edilir. Mısırlı askerlerin bu kutsal hayvanlara zarar verme korkusuyla saldırmakta tereddüt ettikleri ve bu durumun Perslerin zaferini kolaylaştırdığı iddia edilir. Bu durum, erken bir psikolojik savaş örneği olarak kabul edilebilir.
Pelusium Savaşı İle İgili Kaynaklar:
Bu olaya dair temel kaynaklar arasında Antik Yunan tarihçisi Herodotus ve daha sonraki dönemlerde yaşamış olan Makedon yazar Polyaenus bulunmaktadır.
Herodotus: "Tarihler" adlı eserinde Mısır'ı ziyaret ettiğinde duyduğu bazı ilginç olaylardan bahseder. Kedilerin Mısırlılar için ne kadar önemli olduğunu, yanan bir evden önce kedilerini kurtardıklarını ve bir kedi öldüğünde yas tuttuklarını anlatır. Ancak Herodotus, Pelusium Savaşı'nda kedilerin doğrudan kalkan olarak kullanıldığına dair kesin bir ifade kullanmaz. Savaşın şiddetli geçtiğini ve her iki tarafta da büyük kayıplar yaşandığını belirtir.
Polyaenus: MÖ 2. yüzyılda yaşamış olan Polyaenus, "Stratagemler" adlı eserinde savaş taktiklerini anlatırken Pelusium Savaşı'nda Perslerin, Mısırlıların kutsal saydığı hayvanları (kediler, köpekler, ibisler vb.) ön saflarında kullandığını belirtir. Mısırlıların bu hayvanlara zarar verme korkusuyla ok atmaktan çekindiğini ve bu sayede Perslerin şehri ele geçirdiğini iddia eder.
Bilimsel Gerçeklik ve Değerlendirme:
Kedilerin canlı kalkan olarak kullanılması fikri oldukça sıra dışı ve lojistik açıdan zorlayıcıdır. Binlerce askerin önünde çok sayıda kediyi kontrol altında tutmak ve onların zarar görmesini engellemek pratik olmayabilir. Bu nedenle, bazı tarihçiler bu anlatının abartılı veya sembolik olabileceğini düşünmektedir.
Daha olası bir yorum, Perslerin kalkanlarına Bastet'in veya diğer kedi figürlerinin resimlerini çizerek Mısırlı askerlerin psikolojisi üzerinde baskı kurmayı amaçlamış olabileceğidir. Bu, Mısırlıların dini inançlarına saygı duyuyormuş gibi görünerek direnişlerini kırmayı hedefleyen bir taktik olabilirdi.
Sonuç olarak, Perslerin Pelusium Savaşı'nda canlı kedileri kalkan olarak kullanması bilimsel bir gerçeklikten ziyade, Antik Mısır'ın kedilere olan derin sevgisini ve Perslerin bu hassasiyeti kendi avantajlarına kullanma çabalarını yansıtan bir efsane veya savaş stratejisi hikayesi olarak değerlendirilebilir. Herodotus ve Polyaenus gibi antik kaynaklar bu olayın anlatılmasına katkıda bulunmuştur, ancak olayın tam olarak nasıl gerçekleştiği konusunda kesin bir bilimsel kanıt bulunmamaktadır.
Kediler ve Mısır Kültürü
Kediler, antik Mısır kültüründe büyük bir saygı gören, mitolojik ve dini figürler olarak yer edinmiş hayvanlardır. Bu hayvanlar, özellikle Bastet adlı kadın tanrıçanın sembolü olarak kabul ediliyordu. Bastet, evdeki huzurun ve aile hayatının koruyucusuydu, ayrıca savaşta da önemli bir rol oynadığına inanılıyordu. Ancak, kedilerin savaşta kalkan olarak kullanıldığına dair bilgiler tarihçiler tarafından sıklıkla tartışılan bir konudur. Bu iddia, bazı eski metinlerde ve halk arasında dolaşan efsanelerde yer almakla birlikte, bilimsel gerçekler ve tarihsel bulgular ışığında daha detaylı bir şekilde incelenmesi gereken bir konudur.
Tarihsel Arka Plan: Pers İmparatorluğu ve Mısır’a Yönelik Seferler
Antik Pers İmparatorluğu, MÖ 6. yüzyılda büyük bir güç haline gelmiş ve zamanla Batı Asya, Mısır ve Anadolu’yu içine alan geniş bir toprak parçasını yönetmiştir. Perslerin Mısır’a karşı gerçekleştirdiği seferler, özellikle MÖ 525 yılında Pers Kralı I. Cambyses’in Mısır’ı fethetmesiyle önemli bir dönüm noktası olmuştur. Cambyses’in seferi, Mısır’ın zengin topraklarını ve stratejik konumunu Pers İmparatorluğu’na katmayı amaçlayan bir askeri harekâttı. Bu saldırının tarihi belgelerde oldukça detaylı bir şekilde yer aldığı bilinse de, kedilerin savaşta kalkan olarak kullanıldığına dair hiçbir güvenilir askeri belge bulunmamaktadır.
Efsanelerin Başlangıcı: Kedilerin Savaş Alanındaki Rolü
Kedilerin Mısır'da savaşta kalkan olarak kullanıldığına dair efsaneler, çok daha sonra, özellikle Orta Çağ’da popülerleşmeye başlamıştır. Bu efsane, genellikle Mısır'ın kedilere olan kutsal saygısından ve kedilerin Persler için korkutucu bir simge haline gelmesinden beslenmiş olabilir. Kedilerin, Pers askerleri tarafından savaş alanında korunmak için bir tür kalkan olarak kullanıldığına dair anlatılar, zaman içinde halk arasında yayıldı. Ancak bu iddiaların tarihsel gerçeklerle pek az ilgisi bulunmaktadır.
Birçok tarihçi, bu tür efsanelerin aslında Perslerin Mısır’a saldırdığı dönemdeki kedilere ve Mısır’ın kültüründeki onlara duyulan aşırı saygıya dayalı olarak geliştiğini öne sürer. Efsaneye göre, kedilerin savaş alanında kullanılması, Perslerin Mısır'ın hayvanlarına duyduğu korkuyu ve Mısır’ın kedilere olan saygısını hedef alan bir strateji olarak yorumlanabilir.
Gerçekler ve Bilimsel Perspektif: Kedilerin Savaşta Kullanılması
Tarihi kayıtlarda, kedilerin fiziksel olarak bir tür "kalkan" olarak kullanıldığına dair herhangi bir somut kanıt bulunmamaktadır. Antik savaşlarda genellikle kalkanlar, askerlere fiziksel koruma sağlamak amacıyla kullanılan, dayanıklı malzemelerden yapılan, ellerle taşınabilen büyük araçlardır. Kedilerin bu tür işlevler için kullanılması pek olası değildir, çünkü kedilerin doğası gereği bu tür bir kullanıma uygun olmadıkları açıktır. Kediler, avcı hayvanlar olarak, daha çok hızlı hareket etme, saldırma ve kaçma yeteneklerine sahip olup, insan yapımı bir kalkan işlevi göremezlerdi.
Bununla birlikte, kedilerin psikolojik etkisi ve Mısır'daki dini ve kültürel rolleri göz önüne alındığında, kedilerin düşmanlar üzerinde korku yaratacak bir unsur olarak kullanılmaları düşünülmüş olabilir. Özellikle, Perslerin Mısır’ı işgal ettiği dönemde, kedilerin bu tür bir sembolik rolü oynayabileceği mümkündür.
Kedilerin Savaş Alanında Sembolizm Olarak Kullanılması
Mısır’ın kedilere olan inançları, savaş sırasında onları bir tür "psikolojik silah" olarak kullanma fikrini besleyebilir. Kediler, Mısır'da kutsal sayıldığı için, Persler onları öldürdüklerinde halkın büyük tepkisini çekebilirlerdi. Mısır halkı için kedilerin öldürülmesi, sadece bir hayvanın öldürülmesi değil, aynı zamanda bir tanrının ya da kutsal bir varlığın yok edilmesi anlamına gelirdi. Bu durum, Perslere karşı ciddi bir halk direnişi yaratabilir ve savaşın seyrini değiştirebilirdi.
Bazı efsaneler, kedilerin Mısır’ın askeri stratejilerinde sembolik bir araç olarak kullanıldığını öne sürer. Kediler, aslında savaşa doğrudan katılmasalar da, düşmanın moralini bozmak amacıyla savaş alanında gösterilebilir veya kedilerle ilgili korku unsurlarının yayılması sağlanabilir. Örneğin, kedilerin öldürülmesinin halkı harekete geçirecek bir provokasyon olduğu, kedilerin savaş sırasında bir tür "manevi kalkan" işlevi gördüğü düşünülebilir.
Efsane ve Gerçek Arasında: Kedilerin Kullanıldığına Dair Tartışmalar
Bugün, kedilerin kalkan olarak kullanıldığına dair elimizde somut bir tarihsel belge olmadığı gibi, bu konuda bir askeri stratejiye dair de herhangi bir bilimsel bulgu yoktur. Ancak, kedilerin savaş alanında kullanıldığına dair halk arasında anlatılan efsanelerin ardında, Mısır halkının kedilere olan derin inancı ve Perslerin bu inancı kullanarak Mısır kültürünü zayıflatma stratejileri yatıyor olabilir. Bu, daha çok psikolojik bir savaş stratejisiydi, kedilerse bu stratejinin sembolik bir unsuru haline gelmişti.
Sonuç: Efsanelerin ve Gerçeklerin Harmanı
Sonuç olarak, kedilerin Persler tarafından Mısır’daki savaşta kalkan olarak kullanıldığına dair efsaneler, antik dünyada hayvanların sembolik rolü üzerine yapılan anlatılara dayanmaktadır. Bu efsane, zamanla halk arasında popülerleşmiş olsa da, tarihsel ve bilimsel verilere dayanan somut bir kanıt bulunmamaktadır. Kediler, Mısır kültüründe kutsal varlıklar olarak sayılmaları nedeniyle, savaşlarda manevi bir silah, bir sembol olarak kullanılmış olabilir. Ancak, kedilerin gerçek anlamda fiziksel kalkan olarak savaş alanına sürülmesi gibi bir durum, askeri anlamda oldukça olasılık dışıdır.
Bu tür mitolojik anlatılar, tarihsel olayları ve halk inançlarını anlamamıza yardımcı olsa da, tarihi gerçeklerin doğru bir şekilde anlaşılabilmesi için daha fazla araştırma ve bilimsel veriye ihtiyaç duyulmaktadır.
Ali Zülfikar Emin - mistikalem
Yorumlar