Bağışıklık bozukluğu fiziksel ve ruhsal sağlığı birlikte zayıflatıyor

Bağışıklık Araştırması İstanbul'da gerçekleştirdi

İstanbul’daki halk eczanelerinde yürütülen ve 450 yetişkini kapsayan uluslararası ortaklı araştırma, bağışıklık yeterliliği azalan bireylerde uyku kalitesi, ruh hali ve yaşam kalitesinin bağlantılı olarak düştüğünü gösterdi. 

TÜBİTAK 2209-A Üniversite Öğrencileri Araştırma Projeleri Destek Programı kapsamında desteklenen araştırmanın sonuçlarını içeren  “Reduced immune fitness is associated with poorer physical and mental health of Turkish community pharmacy visitors” başlıklı çalışma, Lucia Mosquera Macia, Emina Išerić, Nurgül Nefçi, Gökçe Çölkesenoğlu, Serel Ulusoy, Nilay Aksoy ve Joris C. Verster imzasıyla Brain Behavior and Immunity Integrative dergisinin 2026 yılı 13. cildinde yer aldı ve 10 Aralık 2025’te çevrim içi olarak erişime açıldı.

16 Aralık 2024 ila 7 Nisan 2025 tarihleri arasında İstanbul’daki eczanelerini ziyaret eden 18 yaş üstü 450 yetişkin üzerinde; Türkiye'den Altınbaş Üniversitesi ve İstanbul Medipol Üniversitesi, Hollanda'dan Utrecht Üniversitesi, Almanya'dan Dresden Teknik Üniversitesi’nden araştırmacıların ortaklaşa çevrimiçi anket yöntemiyle gerçekleştirdiği araştırmanın sonuçları, "Brain Behavior and Immunity Integrative" (Beyin Davranışı ve Bağışıklık Bütünleştirici) dergisinde yayımlandı. Katılımcılar, Google Forms üzerinden hazırlanan Türkçe bir çevrim içi anketle değerlendirildi.  Makalde yer alan bilgilere araştırma; katılımcıların bağışıklık dayanıklılığı, genel sağlık durumu, uyku kalitesi, beslenme alışkanlıkları, ruh hali ve yaşam kalitesi tek maddeli ölçekler değerlendirilerek gerçekleştirildi.

Çalışmada bağışıklık yeterliliği, genel sağlık durumu ve yaşam kalitesi tek maddelik 0–10 ölçeklerle; uyku kalitesi, ruh hali ve beslenme alışkanlıkları ise geçerliliği daha önce gösterilmiş ölçeklerle ölçüldü.

Araştırma, Altınbaş Üniversitesi Sağlık Bilimleri Bilimsel Araştırmalar Etik Kurulu tarafından onaylandı.

Kronik Hastalığı Olanların Bağışıklık Seviyesi Daha Düşük

Araştırma sonuçlarına göre, katılımcıların %38,9'u düşük bağışıklık dayanıklılığı bildirdi. Bu gruptakilerde kronik hastalık görülme oranı (%62,9), normal bağışıklık dayanıklılığına sahip olanlara (%22,9) göre belirgin şekilde yüksek çıktı. Lojistik regresyon analizi, kronik hastalığın düşük bağışıklık dayanıklılığının en güçlü öngörücüsü olduğunu gösterdi.

Bağışıklıkta Yaşam Tarzının Önemi Bir Kez Daha Kanıtlandı

Düşük bağışıklık dayanıklılığı olan bireyler, aynı zamanda daha düşük uyku kalitesi, daha sağlıksız beslenme, daha yüksek kaygı ve yorgunluk düzeyleri bildirdi.

Regresyon analizi, ileri yaş, düşük beden kitle indeksi, kötü uyku kalitesi, yüksek anksiyete, yüksek yorgunluk ve sağlıksız günlük beslenmenin de bağışıklık dayanıklılığını olumsuz etkileyen önemli faktörler olduğunu ortaya koydu

Eğitim Seviyesi ile Bağışıklık İlişkisi İlk Kez Belgelendi

Çalışmanın dikkat çeken bulgularından biri, eğitim seviyesi ile bağışıklık dayanıklılığı arasındaki pozitif ilişki oldu. Yükseköğrenim görmüş bireylerin, daha düşük eğitim seviyesine sahip olanlara kıyasla anlamlı ölçüde daha iyi bağışıklık dayanıklılığı bildirdiği tespit edildi. Bu etki, daha önce genel sağlık ve ölüm oranları için rapor edilmiş olsa da, bağışıklık dayanıklılığı özelinde doğrudan gösterilmesi araştırmanın önemli katkıları arasında yer aldı.

Eğitim düzeyi yükseldikçe bağışıklık yeterliliği artıyor

Araştırma bulguları, daha yüksek eğitim düzeyine sahip bireylerin bağışıklık yeterliliğini daha iyi algıladığını ortaya koydu. İlk ve ortaöğretim düzeyindeki katılımcılar, lisans ve lisansüstü eğitime sahip bireylere kıyasla daha düşük bağışıklık puanları bildirdi. Araştırmacılar, bu sonucun sağlık okuryazarlığı, yaşam tarzı tercihleri ve koruyucu sağlık davranışlarıyla ilişkili olabileceğine dikkat çekti. 

İşte eğitim gruplarına göre bağışıklık dayanıklılığı puanları

(0-10 arası, yüksek puan daha iyi bağışıklık):

En yüksek bağışıklık puanına sahip grup, yüksek lisans/doktora mezunları oldu (7.1).

En düşük bağışıklık puanına sahip grup ilkokul (4.9) ve ortaokul (5.1) mezunları olduç. 

Lisans mezunları, yükseköğrenim görmeyen gruplara kıyasla belirgin şekilde daha iyi bağışıklık bildirdi.

İstatistiksel analizler, lisans ve üzeri eğitim grupları ile ilkokul/ortaokul grupları arasındaki farkın anlamlı olduğunu gösterdi.

Makalede, eğitim seviyesi ile genel sağlık ve yaşam süresi arasında bilinen pozitif ilişkiye dikkat çekiliyor. Daha yüksek eğitim seviyesinin; Sağlık okuryazarlığı ve bilinçli yaşam tercihleri, Sosyoekonomik imkanlar ve sağlıklı yaşam koşullarına erişim, Stres yönetimi ve psikolojik dayanıklılık gibi faktörler aracılığıyla bağışıklık sistemini dolaylı olarak güçlendirebileceği düşünülüyor.

BİLİMSEL ARAŞTIRMADAN İLGİNÇ RAKAMLAR

10 eczane müşterisinden 4’ü bağışıklığını yetersiz görüyor

Araştırmaya katılan 450 yetişkinin %38,9’u bağışıklık yeterliliğini “azalmış” olarak tanımladı. Bu oran, toplum eczanelerinin yalnızca ilaç temin edilen değil, yüksek riskli bireylerin yoğunlaştığı temas noktaları olduğunu gösteriyor.

Bağışıklığı düşük olanların iyi uyku ortalaması 2,5 saatten az 

Bağışıklık yeterliliği düşük bireylerin, ortalama uyku süresi 6,4 saat iken, normal bağışıklık grubunda uyku ornı 7,0 saat

Daha çarpıcı olan fark ise uyku kalitesi puanlarında görüldü:

Düşük bağışıklık: 4,7 Saat
Normal bağışıklık: 6,4 Saat

Yaşam kalitesi puanı neredeyse %20 düşüyor

Araştırmada tek maddelik yaşam kalitesi ölçeği kullanıldı:

Düşük bağışıklık grubunda ortalama puan: 5,0
Normal bağışıklık grubunda: 6,2

Bu fark, istatistiksel olarak anlamlı olup (p < 0.001), bağışıklık algısının yalnızca fiziksel değil, bütüncül bir sağlık göstergesi olduğunu ortaya koyuyor.

Anksiyete ve yorgunluk bağışıklıkla ters orantılı

Spearman korelasyon analizine göre bağışıklık yeterliliği ile:

Anksiyete: r = –0,236
Yorgunluk: r = –0,219
Depresyon: r = –0,176

Değerler, ruhsal yük arttıkça bağışıklık algısının anlamlı biçimde düştüğünü gösteriyor (p < 0.001).

Beslenme farkı: “Sağlıklı diyet” algısı 13 puan geride

Healthy Diet Scale (HDS) sonuçlarına göre:

Düşük bağışıklık grubu: %49,9
Normal bağışıklık grubu: %62,8

Yaklaşık 13 puanlık fark, bağışıklık algısı ile günlük beslenme kalitesi arasında güçlü bir ilişkiye işaret ediyor (p < 0.001).

Araştırma bağışıklık düşüşünü %78 doğrulukla öngördü

Çok değişkenli lojistik regresyon modeli:

Varyansın %38–52’sini açıkladı
Vakaların %78,3’ünü doğru sınıflandırdı
En güçlü belirleyici: kronik hastalık varlığı (OR ≈ 3,6)

Bu oranlar, çalışmanın yalnızca betimleyici değil, öngörü gücü olan bir analiz sunduğunu gösteriyor..

Melis Kaynarsu - Mistikalem.com