NASA'nın yeni uydu teknolojisi, bir fiyortta oluşan dev dalganın nasıl tüm dünyada sismik titreşimlere yol açtığını ortaya çıkardı. İşte iklim değişikliğinin tetiklediği şaşırtıcı olayın perde arkası...
Bu araştırma, iklim değişikliğinin uzak bölgelerde yarattığı domino etkisini ve yeni teknolojilerin bilimsel keşiflerdeki rolünü gösteriyor. Aynı zamanda, okyanusların "uzaydan izlenmesi"nin afet önleme stratejileri için ne kadar kritik olduğunu vurguluyor.
Bilim İnsanları Grönland'daki 9 Günlük Sismik Sinyalin Sırrını Çözdü
Bilim dünyası, Eylül 2023'te tüm gezegeni etkileyen bir gizemle çalkalandı: Grönland'ın doğusundaki Dickson Fiyordu'nda meydana gelen bir buzul çöküşü, dev bir tsunamiye yol açtı. Ancak asıl şaşırtıcı olan, bu tsunaminin ardından 10.88 milihertz frekansında (yaklaşık 92 saniyede bir tekrarlanan) bir sismik sinyalin 9 gün boyunca küresel sismometrelerde kaydedilmesiydi. Bir ay sonra aynı bölgede ikinci bir heyelan yaşandı ve bu kez sinyal 7 gün daha devam etti.
Peki bir fiyortta oluşan dalga, nasıl oldu da dünyanın öbür ucundaki sismik istasyonları titreştirdi? Oxford ve Manchester Üniversitelerinden bir ekip, bu sorunun yanıtını NASA'nın yüzey suyu ölçüm uydusu SWOT ile buldu.
Seiche Fenomeni: Fiyorttaki Dev Salınım
Araştırmacılar, sismik sinyalin kaynağının, tsunami sonrası fiyortta oluşan "seiche" (rezonans dalgası) olduğunu doğruladı. Seiche, kapalı veya yarı kapalı su kütlelerinde (göller, fiyortlar) oluşan bir tür durağan dalga. Ancak bu seferki olağanüstüydü:
- 7.9 metre yüksekliğe ulaşan dev bir salınım,
- 9 gün boyunca kesintisiz devam eden bir enerji,
- 1.400 km ötedeki sismik istasyonlarda bile tespit edilen titreşimler içeriyordu.
Oxford Üniversitesi'nden baş yazar Dr. Thomas Monahan, "Normalde seiche'ler birkaç saat içinde söner. Ancak bu olay, hem büyüklüğü hem de süresiyle tüm modelleri alt üst etti" diyor.
Mühendislik Bilimleri Bölümü, Oxford Üniversitesi Thomas Monahan, "İklim değişikliği yeni, görülmemiş aşırılıklara yol açıyor. Bu aşırılıklar, fiziksel sensörler kullanarak ölçme yeteneğimizin sınırlı olduğu Arktika gibi uzak bölgelerde en hızlı şekilde değişiyor. Bu çalışma, bu süreçleri incelemek için yeni nesil uydu dünya gözlem teknolojilerinden nasıl yararlanabileceğimizi gösteriyor." açıklamasında bulundu.
Oxford Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Bölümünden Profesör Thomas Adcock, "Bu çalışma, yeni nesil uydu verilerinin geçmişte bir gizem olarak kalmış olguları nasıl çözebileceğinin bir örneğidir. Tsunamiler, fırtına dalgaları ve anormal dalgalar gibi okyanus aşırılıkları hakkında yeni içgörüler elde edebileceğiz." dedi.
SWOT Uydusu Devreye Giriyor: İlk Kez Doğrudan Gözlem
Dickson Fiyordu'ndaki seiche'nin varlığı daha önce teorik modellerle tahmin edilmişti, ancak doğrudan kanıt yoktu. İşte bu noktada, Aralık 2022'de fırlatılan SWOT uydusu devreye girdi.
2.5 metre çözünürlükle fiyortun 3 boyutlu haritasını çıkardı,
Cross-channel slope (enine kanal eğimi) adı verilen teknikle seiche'nin dinamikleri ölçüldü,
Makine öğrenmesi ile dalganın başlangıç yüksekliği 7.9 metre olarak hesaplandı.
Manchester Üniversitesi'nden Dr. Tianning Tang, "SWOT olmasaydı, bu dev dalgayı asla bu netlikte gözlemleyemezdik" diye ekliyor.
İklim Değişikliğiyle Bağlantı: "Bundan Sonra Daha Sık Göreceğiz"
Çalışma, Grönland'daki buzul erimesinin heyelan riskini artırdığına dikkat çekiyor. Dickson Fiyordu'ndaki çöküşün de buzulun destek kaybından kaynaklandığı düşünülüyor.
Monahan uyarıyor:
"Arktik, iklim değişikliğinin en hızlı etkilendiği bölge. SWOT gibi yeni teknolojiler, bu tür aşırı olayları izlemek için hayati önem taşıyacak."
Yorumlar