Tüyler ürpertici sonuçlar veren Milgram Deneyi

İNSANLAR NASIL OLUYOR DA VİCDANSIZ EMİRLERE BİLE KOLAYLIKLA İTAAT EDİYOR? 

Bu sorunun cevabını psikoloji tarihine geçen ünlü Milgram Deneyi vermektedir.

Deney, Yale Üniversitesi psikologlarından Stanley Milgram tarafından tasarlanmıştır. Milgram deneyi, insanların kendi vicdani değerleriyle çelişmesine rağmen otoriteye itaat etme derecesini ölçmeyi amaçlar. Bu deneyi eksen alan filmler de yapıldı, örneğin (Türkçe: İkarus'un İ'si)

Bunun için Milgram önce, gazete ve sokak ilanları ile gönüllü denekler toplar. Deneklere, cezalandırmanın bellek ve öğrenme üzerine etkisi konulu bir deneye dahil edilecekleri söylenir.
Denekler öğretmen ve öğrenci diye iki gruba ayrılacaktır.

Öğretmen, öğrenciye sorular soracak, öğrenci soruları bilemediğinde gittikçe artan elektrik akımı ile öğrenciyi cezalandıracaktır.

Kura yöntemi ile kimlerin “öğrenci”, kimlerin “öğretmen” olacağı belirlenir. Ama aslında öğretmen rolüne seçilen denekler gerçek denektir; öğrenci rolündekilerin hepsi Milgram'ın ekibindendir.

Öğrenci rolündeki denekler, öğretmen rolündeki deneklerin gözü önünde yan odada sandalyeye oturtulur, kolları kayışlarla bağlanır. Öğretmen rolündeki gerçek denekler de bitişik odada üzerine elektrik şoku vermesini sağlayan bir düzenek olan bir masaya oturtulur. Düzenek üzerinde elektrik akımının insan üzerinde ne kadar etki edeceği yazılarla belirtilmiştir: düşük şok, orta şiddette şok, şiddetli şok, çok şiddetli şok, hayati tehlike ve xxx.

Öğretmen rolündeki gerçek denekler, deneyciler tarafından yazılı olarak verilen soruları soracak öğrenci rolündeki denek yanlış cevap verirse elektrik şoku verecektir. Yanlışlar arttıkça verilen elektrik şokunun şiddeti artırılacaktır.

Denek herhangi bir noktada deneyi durdurma isteğini ifade ettiği zaman kendisine aşağıdaki sırayı takip eden sözlü uyarılarda bulunuluyordu:

• Lütfen devam edin.
• Deney için devam etmeniz gerekiyor.
• Devam etmeniz kesinlikle çok önemli.
• Başka seçeneğiniz yok, devam etmek "zorundasınız".

Denek bu dört uyarıdan sonra bile hala durmak istediğini ifade ederse deney durduruluyordu. Tersi durumda ise deney ancak denek en yüksek şok olan 450 voltu 3 kere art arda uyguladıktan sonra durduruluyordu.

Gerçek denekler, bitişik odadaki öğrenci rolündeki denekleri görememektedir. Ama ses sistemi sayesinde seslerini duymaktadır. Aslında öğrenci rolü oynayan deneklerin yerine bir teyp cihazı bırakmıştır. Öğretmen rolü oynayan deneklerin verdiği şoka karşılık daha önceden yapılmış bir ses kaydı çalmaktadır.

Düşük akımlar için sadece hafif acı nidaları varken, yüksek akıma karşılık gelecek kayıtlar iç paralayıcı çığlıklar, artık öğretmene durması için yalvarmalar şeklinde hazırlanmıştır. Hayati tehlikenin başladığı 300 V civarındaki kayıtlardan birinde öğrencinin iç paralayıcı bir şekilde çığlık attıktan sonra “Yalvarırım artık durun, dayanamıyorum! Ben kalp hastasıyım. Kalbim tekliyor, kendimi iyi hissetmiyorum!” diye bağırdığı duyulur. 350 V ve sonrası ise, öğrencinin bilincini kaybettiği, hatta öldüğü izlenimini verecek şekilde sessiz bırakılmıştır.

Milgram’ın sonuçları tek kelimeyle tüyler ürperticidir. Deneyde, deneklerin %65’i elektriği en yüksek ceza seviyesi olan 450 volta kadar çıkmıştır. Deneklerin çoğu, soğuk soğuk terlemelerine, dudaklarını kemirmelerine rağmen kendileri gibi bir gönüllü denek olduğunu sandıkları insanlara ölümcül düzeyde elektrik akımı vermiştir.

BAŞKA ÜNİVERSİTELERDE DE UYGULANDI

Milgram Deneyi dünyada farklı ülkelerin üniversitelerinde de uygulandı. Sonuç neredeyse aynı. Maryland Baltimore Eyaleti Üniversitesi'nden Dr. Thomas Blass, deney tekrarlarından elde edilen sonuçlar üzerinde bir meta-analiz yürüttü. Bulgularına göre ölümcül gerilimler uygulayabilen katılımcıların oranı, yer ve zamandan bağımsız olarak dikkat çekici bir biçimde sabitti: %61 ile %66 arasında seyrediyordu.

Ali Rıza Bayzan - mistikalem.com