Çin’in Yapay Zeka Ekosistemi raporu

KÜME Vakfı: Çin'in Yapay Zekâ Yükselişi Tesadüf Değil

Kültür Medeniyet  Vakfı (KÜME), Çin'in yapay zekâ (YZ) alanındaki stratejisini mercek altına alan bir rapor yayımladı.

Raporda, Çin'in en büyük meydan okumasının, sadece dış kısıtlamaları aşmak değil, aynı zamanda kendi stratejisinin yarattığı içsel paradoksları yönetmek olduğu belirtiliyor. Bu mücadelenin sonucunun, yalnızca Çin-ABD rekabetini değil, 21. yüzyılda teknoloji ile insanlık arasındaki ilişkinin çerçevesini de şekillendireceği vurgulanıyor.

Musab Ergani tarafından kaleme alınan "Çin’in Yapay Zeka Ekosistemi: Tarihsel Zorunluluktan Küresel Rekabetçiliğe" başlıklı raporda, Pekin'in bu alandaki atılımının ardında piyasa dinamiğinden çok, derin tarihsel ve stratejik motivasyonlar olduğu vurgulanıyor.

Modern teknoloji, bağımsızlık ve uluslararası sistem

Rapora göre, Çin'in teknoloji hamlesinin temelinde, "Aşağılanma Yüzyılı" (1839-1949) olarak adlandırılan dönemin yarattığı güvenlik ve egemenlik arayışı yatıyor. Teknolojik geri kalmışlık, bir güvenlik sorunu olarak görülüyor ve modern teknoloji, bağımsızlık ve uluslararası sistemde söz sahibi olmanın anahtarı olarak konumlandırılıyor.

DerinSeek R1: Bir Kırılma Noktası

Ocak 2025'te piyasaya sürülen DeepSeek R1 modeli, raporda önemli bir dönüm noktası olarak işaret ediliyor. Görece mütevazı yatırımla geliştirilen modelin, ABD'li rakiplerine yakın performans göstermesinin, teknoloji ve finans dünyasında şok etkisi yarattığı belirtiliyor. Bu durum, Çin'in donanım eksikliklerini algoritmik verimlilik ve odaklanmayla telafi edebileceği fikrini güçlendiriyor.

Çin'in YZ yaklaşımı

Çin'in YZ yaklaşımının, ABD'nin özel sektör odaklı modelinden ayrıştığı vurgulanıyor. "Devlet kapitalizmi" olarak tanımlanan hibrit bir yapıda, devlet vizyon belirleyici rol oynuyor. "Yeni Nesil Yapay Zeka Geliştirme Planı" ile 2030'a kadar dünyanın birincil YZ inovasyon merkezi olmak hedefleniyor.

Çin'in Üçlü Ekosistemi: Devlet, Şirketler, Akademi

Çin'in YZ ekosistemi üç ana ayak üzerinde yükseliyor:

1. Devlet: Bilim ve Teknoloji Bakanlığı ve Ulusal Kalkınma ve Reform Komisyonu belirleyici rol oynuyor.
   
2. Özel Sektör: Baidu, Alibaba, Tencent ve Huawei gibi teknoloji devleri inovasyona öncülük ediyor.
   
3. Akademi: Tsinghua ve Pekin Üniversitesi gibi kurumlar yetenek havuzunu besliyor.

Çin'de Askeri Modernizasyon ve 'Akıllılaştırma'

Çin Ordusu, modernizasyon sürecinde "akıllılaştırma" doktrinine geçti. YZ'nin komuta-kontrol sistemleri, otonom araçlar ve istihbarata entegrasyonu hedefleniyor. 2027 yılı, ordu modernizasyonu için kritik bir eşik olarak görülüyor.

ABD ile Çİn Rekabeti ve Zorluklar

ABD ile Çin arasındaki YZ rekabetinin 21. yüzyılın güç dengesini belirleyeceği ifade ediliyor. ABD'nin yarı iletken kısıtlamaları, Çin'i teknolojik öz yeterliliğe itse de, nitelikli insan kaynağı açığı (2030'da 4 milyon kişi öngörülüyor) ve donanım darboğazları önemli engeller olarak öne çıkıyor.

Dijital İpek Yolu ve Küresel Nüfuz

Çin, "Dijital İpek Yolu" ile YZ teknolojisini Asya, Afrika ve Latin Amerika'da veri merkezleri ve akıllı şehir projeleri ihraç ederek küresel etkinliğini artırma aracı olarak kullanıyor.

Rapor, Çin'in ilerleyişinin önündeki potansiyel içsel kırılganlıklara da dikkat çekiyor:

Merkezi planlama ve taklit, çığır açıcı inovasyon için gerekli serbest düşünce ve yaratıcılık ortamını kısıtlayabilir.
YZ'nin toplumsal gözetim aracı olarak yaygın kullanımı, devlet-toplum ilişkilerinde yeni gerilimler yaratma riski taşıyor.