Queensland Üniversitesi’nde 1928’de başlatılan zift damlası deneyi, katı gibi görünen ziftin aslında çok yavaş akan bir sıvı olduğunu göstermek için tasarlanmıştı. 1930 yılında huninin altındaki mühür kesilerek deney resmen başlatıldı.
Bugüne kadar yalnızca dokuz damla düştü. Şimdi ise onuncu damla, cam huninin ucunda asılı duruyor. Bilim insanları, damlanın düşmesini beklerken, zamanın göreceliği üzerine düşünmeye devam ediyor.
Zift damlası, sadece fiziksel bir olgu değil; aynı zamanda bürokrasinin, sistemin ve sabrın metaforu.
Zift Damlası Deneyi (Pitch Drop Experiment) Nedir?
Zift Damlası Deneyi, katı gibi görünen bazı maddelerin aslında ne kadar yüksek viskoziteli (akmaya karşı dirençli) sıvı olduğunu göstermek amacıyla tasarlanmış, dünyanın en uzun soluklu laboratuvar deneylerinden biri olarak Guinness Dünya Rekorları Kitabı'na girmiş bilimsel bir çalışmadır.
Zift Damlası Deneyinin amacı nedir?
Başlangıç Yılı: Deney, 1927 yılında Avustralya'daki Queensland Üniversitesi'nde Fizik Profesörü Thomas Parnell tarafından başlatılmıştır.
Amaç: Başlangıçta öğrencilere, günlük hayatta katı gibi algılanan zift (bitüm/asfalt) maddesinin oda sıcaklığında bile çok yavaş akan, son derece viskoz bir sıvı olduğunu kanıtlamak için basit bir gösteri olarak tasarlanmıştır.
Deneyin Kurulumu:
Parnell, ısıtılmış zift örneğini, ucu mühürlenmiş cam bir huniye döktü.
Ziftin hunide soğuması ve yerleşmesi için tam üç yıl beklendi.
1930 yılında huninin altındaki mühür kesilerek deney resmen başlatıldı.
Zift, normalde çekiçle vurulduğunda kırılabilecek kadar sert görünmesine rağmen, huniden aşağı doğru çok yavaş bir şekilde akmaya başladı.
Gözlemler ve Süreç:
Viskozite: Deney, ziftin sudan yaklaşık 100 milyar kat daha viskoz (akmaya dirençli) olduğunu gösterir.
Damla Süresi: Bir damlanın oluşması ve düşmesi ortalama on yıl sürmektedir.
Kaçan Anlar: Deneyin en ilginç yönlerinden biri, on yıllardır devam etmesine rağmen, ilk yedi damlanın düşüş anına ne Profesör Parnell'in ne de deneyi uzun yıllar sürdüren (1961-2013) Prof. John Mainstone'un tanıklık edememesidir. Genellikle damlalar beklenmedik zamanlarda (gece, hafta sonu vb.) düşmüştür.
Zift Damlası Deneyinde kaç damla düştü?
Kayıt Altına Alınan Düşüş: 8. damlanın düşüş anını kaydetmek için kamera sistemi kurulmuş, ancak talihsiz bir elektrik kesintisi nedeniyle bu an da kaçırılmıştır. Ancak 2013 yılında, Dublin'deki Trinity College'da sürdürülen benzer bir deneydeki bir damlanın düşüşü ilk kez başarıyla kameralara kaydedilmiştir. Queensland'daki deneyin 9. damlası 2014 yılında düşmüştür.
Devamlılık: Deney, özel çevre ve sıcaklık koşulları altında tutulmamıştır, bu nedenle akış hızı mevsimsel sıcaklık değişimlerinden etkilenmektedir.
Zift Damlası Deneyinin ödülü
Profesör Thomas Parnell (ölümünden sonra) ve deneyi sürdüren Prof. John Mainstone, bu sabır ve azim örneği deney için 2005 yılında bilimsel mizah ödüllerinden olan Ig Nobel Fizik Ödülü'ne layık görülmüşlerdir.
Deney, Queensland Üniversitesi'nde halka açık bir sergi alanında devam etmekte ve internet üzerinden canlı yayınlanmaktadır. Hunideki ziftin en az yüz yıl daha damlamaya yetecek kadar olduğu tahmin edilmektedir.
Yorumlar