2025 Nobel Tıp Ödülü Brunkow, Ramsdell ve Sakaguchi'ye
İsveç'te bulunan Karolinska Enstitüsünde düzenlenen basın toplantısında 2025 Nobel Tıp Ödülü'nün sahipleri açıklandı.
2025 Nobel Tıp Ödülü, otoimmün hastalıkların ve kanserin daha etkili tedavi yöntemlerinin bulunması açısından ümit vadeden "periferik bağışıklık toleransı" alanındaki keşifleri dolayısıyla ABD'li Mary Brunkow ve Fred Ramsdell ile Japon Shimon Sakaguchi'ye verildi.
Brunkow, Ramsdell ve Sakaguchi, bağışıklık sisteminin kendi kendine saldırmasını önleyen "periferik bağışıklık toleransı" mekanizmasına ilişkin keşiflerinden dolayı ödüle layık görüldü.
2025 Nobel Tıp Ödülünü Kazananlar:
Mary E. Brunkow – Institute for Systems Biology, Seattle
Fred Ramsdell – Sonoma Biotherapeutics, San Francisco
Shimon Sakaguchi – Osaka University, Japonya
Bu üç bilim insanı, bağışıklık sisteminin kendi dokularını tanıyıp saldırmamasını sağlayan peripheral immune tolerance (çevresel bağışıklık toleransı) mekanizmasını aydınlattı. Özellikle şu keşiflerle öne çıktılar:
Sakaguchi, 1995’te bağışıklık sisteminin “güvenlik görevlileri” olan regulatory T cells (Treg) hücrelerini tanımladı. Bu hücreler, bağışıklık sisteminin kendi vücuduna saldırmasını önlüyor.
Brunkow ve Ramsdell, 2001’de otoimmün hastalıklara yatkın farelerde Foxp3 adlı genin mutasyonunu keşfetti. Bu genin insan versiyonundaki bozukluk, IPEX sendromu gibi ciddi otoimmün hastalıklara yol açıyor.
Sakaguchi, daha sonra Foxp3 geninin Treg hücrelerinin gelişimini kontrol ettiğini göstererek tüm mekanizmayı birleştirdi.
Bu keşifler, otoimmün hastalıkların anlaşılmasında devrim yarattı ve kanser immünoterapisi, organ nakli gibi alanlarda yeni tedavi yolları açtı.
T hücrelerinin sırrı
Bağışıklık sistemi, "T hücreleri" aracılığıyla mikropları tanıyıp yok ediyor ancak bazı T hücreleri, yanlışlıkla vücudun kendi proteinlerini hedef alarak otoimmün hastalıklara yol açabiliyor.
Çalışmada otoimmün hastalık geliştiren farelerde yapılan genetik çalışmalar sonucu bu düzenleyici hücrelerin işlevi için kritik olan "Foxp3 geni" tanımlandı. Aynı genin, insanlarda görülen nadir bağışıklık bozukluğu "IPEX sendromu" ile de ilişkili olduğu ortaya konuldu.
Bilim insanlarının keşifleri, klinik deney aşamasındaki potansiyel tıbbi tedavilerin geliştirilmesini sağladı.
Keşiflerin katkısı sayesinde kök hücre nakillerinden sonra ciddi komplikasyonların önlenmesi, daha etkili kanser tedavilerinin bulunması ve otoimmün hastalıkların iyileştirilmesi ümit ediliyor.
2024 Nobel Tıp Ödülü, "mikroRNA'nın keşfi ve transkripsiyon sonrası gen düzenlemesindeki rolü" ile ilgili çalışmalarından dolayı ABD asıllı Victor Ambros ve Gary Ruvkun'a verilmişti.
Bugüne kadar 115 tıp ödülü verildi ve kimse bu ödülü ikinci kez almadı. Tıp ödülü verilen en genç kişi 31, en yaşlı kişi ise 87 yaşındaydı.
Mary Brunkow kimdir?
Princeton mezunu, moleküler biyolog. Şu anda ISB’de (Institute for Systems Biology) kıdemli program yöneticisi.
Nobel sabahı İsveç’ten gelen aramaları spam sanıp telefonu sessize almış, AP fotoğrafçısı kapıya dayanınca ödülü öğrendi.
Mary Brunkow, 1961'de doğdu ve ABD’deki Princeton Üniversitesinden doktora derecesi aldı. Ödül aldığı çalışmasını Washington'daki biyoteknoloji şirketinde yürüttü. Brunkow, Seattle'daki Sistem Biyolojisi Enstitüsünde kıdemli program yöneticisi olarak görev alıyor.
Fred Ramsdell ve Shimon Sakaguchi: Bağışıklık Sisteminin Diplomatları
Fred Ramsdell Kimdir?
Moleküler immünolog, Stanford ve University of Washington geçmişli Şu anda Sonoma Biotherapeutics’in kurucu ortağı ve CSO’su (Chief Scientific Officer).
Fred Ramsdell e 1960'ta doğdu ve 1987'de ABD’deki Kaliforniya Üniversitesinden doktora derecesi aldı. Ödül aldığı çalışmasını Brunkow ile aynı biyoteknoloji şirketinde gerçekleştirdi. San Francisco ve Seattle'da kendi kurduğu şirkette bilimsel danışman olarak görev yapıyor.
2001’de, otoimmün hastalıklara yol açan Foxp3 genindeki mutasyonu farelerde keşfetti. Bu genin bağışıklık sisteminin “fren mekanizması” olan regulatory T cells (Treg) hücrelerinin gelişimi için kritik olduğunu gösterdi.
Ramsdell’in çalışmaları, otoimmün hastalıkların genetik temelini anlamamızı sağladı ve Treg hücrelerini hedef alan tedavilerin önünü açtı.
Bilimsel yayınları: Nature Immunology, Science ve Journal of Immunology gibi prestijli dergilerde yayımlandı. Özellikle “Foxp3 controls regulatory T cell function” başlıklı makalesi, immünoloji literatüründe dönüm noktası kabul edilir.
Shimon Sakaguchi Kimdir?
• Japon immünolog, Osaka Üniversitesi’nde profesör.
• 1995’te regulatory T cells (Treg) kavramını ilk tanımlayan bilim insanı.
• Bilimsel katkısı:
• Treg hücrelerinin bağışıklık sisteminin kendi dokularına saldırmasını engellediğini gösterdi.
• 2003’te, Foxp3 geninin Treg hücrelerinin gelişimini yönettiğini kanıtlayarak Ramsdell’in bulgularını tamamladı.
• Kanser immünoterapisinde Treg hücrelerinin baskılanmasının tümörle savaşta etkili olabileceğini gösterdi.
• Bilimsel yayınları:
• Nature, Cell, Immunity gibi dergilerde yayımlanan yüzlerce makalesi var.
• “Regulatory T cells and immune tolerance” başlıklı derleme makalesi, immünoloji öğrencilerinin başucu kaynağı.
Bu ikili, bağışıklık sisteminin “kendi” ile “yabancı”yı ayırt etme becerisini moleküler düzeyde çözümleyerek, otoimmün hastalıklar ve kanser tedavileri için yeni bir çağ başlattı.
Yorumlar