Bilim insanları neredeyse yüzde 100 ölümcül bir “zombi geyik hastalığının” insanlara bulaşacak şekilde evrimleşebileceğinden korkuyor. Kronik zayıflama hastalığı olarak da adlandırılan bu hastalık, enfekte ettiği hemen hemen her hayvanı öldüren ve ABD genelinde geyik popülasyonlarında hızla yayılan bulaşıcı bir nörolojik durum.
Hastalığa, prion adı verilen yanlış katlanmış proteinler neden oluyor. Enfeksiyondan sonra prionlar merkezi sinir sistemi boyunca seyahat ederek beyin dokularında ve organlarında prion birikintileri bırakıyor. Endişe verici bir şekilde son araştırmalar, prionların laboratuvar koşullarında insan hücrelerine bulaşma ve çoğalma yeteneğine sahip olduğunu gösterdi. İnsanların hastalığa, enfekte geyik eti yemekten veya kirlenmiş toprak ve suyla temas yoluyla bulaşabileceği düşünülüyor.
Araştırmalar, çevredeki unsurlara bağlanan prionların, bulaşıcılık seviyesi ve diğer hayvan türlerini ve hatta insanları enfekte etme potansiyeli de dahil olmak üzere prion özelliklerinin değişmesine neden olabileceğini öne sürüyor.
Enfekte bir hayvanın şiddetli kilo kaybı, dengesiz yürüme ve halsizlik gibi semptomları geliştirmesi bir yıldan fazla sürebiliyor. “Zombi geyik hastalığı” olarak da adlandırılan bu hastalık, beynin bazı bölümlerinin yavaş yavaş süngerimsi bir kıvama gelmesine neden oluyor ve hayvanlar ölmeden önce salyaları akmaya ve boş boş bakmaya başlıyorlar. Hastalığın şu anda herhangi bir tedavisi ya da aşısı yok.
Kesin bulaşma yolu tam olarak bilinmiyor olsa da, hayvandan hayvana, enfekte dışkılarla kirlenmiş yem veya su tüketilerek veya karkaslara maruz kalınarak yayıldığı düşünülüyor. Çiftliklerde ölen tüm geyiklerin, kronik zayıflama hastalığı için test edilmesi gerekiyor. Hastalık çok bulaşıcı olduğundan, bir hayvanın testi pozitif çıkarsa tüm sürünün enfekte olduğu kabul ediliyor.
Hastalığın şu an için yalnızca geyik, ren geyiği, karibu, Kanada geyiği ve Amerika geyiği gibi hayvanları enfekte ettiği düşünülüyor.
İnsanlar arasında yayılma olasılığı araştırılıyor
2023 yılında dünyanın dört bir yanından 68 araştırmacıdan oluşan bir grup, insanlar arasında bir yayılma meydana gelirse ne olacağını araştırmaya başladı. Minnesota Üniversitesi’nde bulaşıcı hastalıklar uzmanı ve kronik zayıflayan hastalıklar konusunda önde gelen otoritelerden biri olan Michael Osterholm, KFF Sağlık Haberleri’ne “Sonuç olarak, oldukça hazırlıksızız” dedi ve devam etti: “Şu anda bir yayılma görseydik serbest düşüşte olurduk. Ne yapılacağına ya da nasıl takip edileceğine dair bir acil durum planı yok.”
Ekip, laboratuvar kapasitesi, teşhis, gözetim, eğitim ve sosyal yardımları inceleyerek potansiyel bir salgına hazırlanıyor.
Bulaşmanın enfekte et yiyen insanlardan kaynaklanabileceği düşünülse de, insanlar zaten enfekte geyiklere avlanma ve yeme yoluyla maruz kalıyor. Son birkaç yılda on binlerce enfekte hayvan insanlar tarafından yenildi ve insanlarda hastalığın bilinen hiçbir vakası görülmedi. Raporlar, 2017 yılında 7.000 ila 15.000 arasında enfekte hayvanın yenildiğini ve bu sayının her yıl yüzde 20 artacağının tahmin edildiğini gösteriyor.
Ancak bu hastalık yüksek ısıya ve dezenfektanlara dayanıklı olduğundan kurtulmak neredeyse imkansızdır. Hastalığın çevresel kalıcılığı, insanların da kirlenmiş toprak ve su yoluyla hastalığa maruz kalabileceği anlamına geliyor.
Eylül 2022’de Calgary Üniversitesi’nden araştırmacılar, kronik zayıflama hastalığı prionlarının insanları enfekte etme engelinin mutlak olmadığını ve insanlara bulaşma riskinin gerçek olduğunu gösteren ilk çalışmayı yayınladılar.
Calgary Üniversitesi Prion Hastalığı Araştırmaları Kanada Araştırma Başkanı ve doçent Dr. Sabine Gilch “Deli Dana Hastalığından [sığır süngerimsi ensefalopati (BSE) olarak da bilinir] prion hastalıklarının hayvanlardan insanlara bulaşma bariyerini aşabildiğini biliyoruz” dedi ve devam etti: “BSE krizi sırasında BSE, kontamine et veya gıda ürünleri yoluyla insanlara bulaştı ve Creutzfeldt-Jakob hastalığının varyantı olarak adlandırılan yeni bir insan prion hastalığı biçimine neden oldu.”
Kronik zayıflama hastalığı ilk olarak 1967 yılında Colorado'da esaret altındaki geyiklerde keşfedildi, ancak şu anda en az 31 ABD eyaletinde, dört Kanada ilinde ve diğer dört ülkedeki hayvanlarda da bulundu.
Yorumlar