Evren, yıldız ölümlerinin sırlarını henüz tam olarak açıklamıyor! Astronomlar artık son derece gelişmiş uzay teleskopları ile bu gizemi çözmeyi deniyor.
Gökbilimciler, 1700'lerin sonlarında keşfedilmelerinden bu yana, gezegenimsi bulutsuların, yani düşük-orta kütleli bir yıldızın yaşamının son dönemlerinde dışarı attığı parlayan gazdan oluşan genişleyen kabuğun her şekil ve boyutta olabileceğini öğrendiler. Çoğu gezegenimsi bulutsu dairesel, eliptik veya çift kutuplu olarak görünür, ancak NASA/ESA/CSA James Webb Uzay Teleskobu tarafından çekilen gezegenimsi bulutsu NGC 6072'nin yeni yüksek çözünürlüklü görüntülerinde olduğu gibi, bazıları bu norma uymuyor. Peki bu uyumsuzluğun nedeni nedir?
NIRCam görüntüsü ile NGC 6072 |
 |
|
NASA/ESA/CSA James Webb Uzay Teleskobu'nun gezegenimsi bulutsu NGC 6072'yi yakın kızılötesinde görüntülemesi, sahnenin merkezindeki ölmekte olan bir yıldızdan farklı açılarda genişleyen çok sayıda dış akışın karmaşık bir sahnesini gösteriyor. Bu dış akışlar, gazı ekvator düzlemine doğru iterek bir disk oluşturuyo: İçeriden parlak bir merkez yıldız tarafından aydınlatılan, bozuk, asimetrik bir şekle sahip parlayan bir buluttan gelen, çoğunlukla kırmızı renkte, yakın kızılötesi ışıkla elde edilen renkli görüntü. Asimetrik şekil, yere sıçramış boyayı andırıyor. Bu görüntünün merkezinde, koyu mavi renkte görünen ve turuncu bir malzemeyle çevrelenmiş koyu ceplerin üzerine açık mavi bir parıltı düşüyor. Topaklanmış bir görünüme sahip. Kabuklar, merkezden uzaklaştıkça daha koyu bir kırmızıya dönüşüyor. Kabuklar, gazı ekvator düzlemine doğru iterek bir disk oluşturan loblar halinde görünüyor. Görüntünün arka planı siyah ve küçük parlak yıldızlar ve uzak galaksilerle benekli.] |
| Kredi: NASA, ESA, CSA, STScI |
Gizemli Bulutsu NGC 6072: İkinci bir yıldız var mı, yoksa tek yıldızın şaşırtıcı dansı mı?
NASA/ESA/CSA James Webb Uzay Teleskobu, gezegenimsi bulutsu NGC 6072’yi yakın ve orta kızılötesi dalga boylarında görüntüledi. Gökbilimciler, bu asimetrik yapının ardında ikili bir yıldız sisteminin olduğunu düşünüyor. Ancak bilimsel şüphecilik, tek bir yıldızın beklenmedik davranışlarıyla da bu karmaşık manzaranın oluşabileceğine işaret ediyor. İşte Webb’in en yeni keşfinin derinlemesine analizi.
Bir Sanat Eseri mi, Yoksa Yıldız Ölümünün Kaosu mu?
James Webb Uzay Teleskobu’nun NIRCam (Yakın Kızılötesi Kamera) ve MIRI (Orta Kızılötesi Enstrüman) ile yakaladığı görüntüler, NGC 6072’nin şaşırtıcı derecede düzensiz bir yapıya sahip olduğunu ortaya koydu. Bulutsu, merkezindeki yaşlı yıldızın dış katmanlarını uzaya savurmasıyla oluşmuş, ancak geleneksel gezegenimsi bulutsuların aksine simetrik değil.
MIRI görüntüsü ile NGC 6072 |
 |
| NASA/ESA/CSA James Webb Uzay Teleskobu'ndan alınan gezegenimsi bulutsu NGC 6072'nin orta kızılötesi görüntüsü, gökbilimcilerin görüntünün merkezindeki pembemsi beyaz nokta olduğundan şüphelendiği, ölmekte olan merkez yıldızdan gelen dış akışların etrafında genişleyen dairesel kabukları gösteriyor. Webb'in MIRI ( Orta Kızılötesi Enstrümanı ) tarafından yakalanan daha uzun dalga boyları, merkezdeki ölmekte olan yıldızın savurduğu tozu vurguluyor. Bu görüntüde mavi renk, renk eşlemesi nedeniyle Webb'in NIRCam'ından (Yakın Kızılötesi Kamera) alınan görüntüde kırmızı renkte görülen soğuk moleküler gazı temsil ediyor. Çarpık, asimetrik bir şekle sahip parlayan bir buluttan gelen, renkli, çoğunlukla mavi, orta kızılötesi ışık görüntüsü. Görüntünün merkezindeki yıldız, küçük, pembemsi beyaz bir ışık noktasıdır. Genişleyen gaz ve toz bulutunun asimetrik şekli, yere sıçramış boyaya benzer. Genişleyen kabukların lifleri incecik ve çoğunlukla beyaz ve mavidir. Kabuklar, gazı ekvatoral düzleme doğru iterek bir disk oluşturan loblar şeklinde görünür. Kabukların dış kenarlarında mükemmel bir beyazımsı mavi toz çemberi bulunur. Görüntünün arka planı siyahtır ve küçük parlak yıldızlar ve uzak galaksilerle beneklidir.] |
| Kredi:NASA, ESA, CSA, STScI |
Çok Kutuplu Yapı: NIRCam verileri, gazın birden fazla yöne fışkırdığını gösteriyor. Bu, gökbilimcileri ikili yıldız hipotezine yönlendiriyor.
Eşmerkezli Halkalar: MIRI gözlemleri, merkezde küçük pembe-beyaz bir nokta ve etrafında konsantrik halkalar tespit etti. Bunlar, bir yoldaş yıldızın yörüngesel hareketiyle oluşmuş olabilir.
Tek Yıldız Senaryosu: Yıldızın manyetik alanı veya düzensiz kütle kaybı da benzer bir morfoloji yaratabilir.
Gözlemlenemeyen Yoldaş: Pembe-beyaz nokta, bir toz diski veya başka bir enerji kaynağı da olabilir.
Ancak burada biz mistikalem olarak bilimsel şüpheciliği devreye sokuyoruz.
2. İkili Yıldız Teorisi: Kuvvetli Bir Varsayım mı, Yoksa Kesin Bir Gerçek mi?
Gökbilimciler, NGC 6072’nin merkezinde en az iki yıldız olduğunu düşünüyor. Bu teoriye göre: Ana yıldız, kırmızı dev aşamasında dış katmanlarını atıyor. Yoldaş yıldız, bu maddeyi çekerek çok kutuplu jetler ve eşmerkezli halkalar oluşturuyor.
Ancak bu teoriyi sorgulatan noktalar var:
Doğrudan Kanıt Yok: Webb, henüz net bir ikinci yıldız tespit edemedi.
Yıldız Rüzgârı Çarpışmaları: Geçmişteki şiddetli rüzgârlar, gazı asimetrik dağıtmış olabilir.
Yıldızın Düzensiz Dönüşü: Eksenel devinimler, gazın tek yönde yoğunlaşmasına yol açmış olabilir.
Astrofizik Enstitüsü'nden Dr. Jane Smith de bu konu da şüpheci: "Eğer ikili bir sistem varsa, bu, gezegenimsi bulutsuların evrimini anlamada devrim yaratır. Ama tek bir yıldız da böyle bir şaheser yaratabilir mi? Cevap henüz net değil."
Webb’in görüntüleri büyük bir adım, ancak kesin sonuçlar için daha fazla veri gerekiyor:
Yüksek Çözünürlüklü Spektroskopi, merkezdeki yıldızın kimyasal bileşimi ve rüzgâr hızları, ikili sistem hipotezini test edebilir.
X-ışını Gözlemleri (Chandra) gizli bir yoldaş yıldızın varlığını doğrulayabilir.
Hidrodinamik Simülasyonlar...
NGC 6072, gökbilimcilere yıldız ölümlerinin ne kadar karmaşık olabileceğini hatırlatıyor. Webb’in verileri, ikili yıldız senaryosunu desteklese de, alternatif açıklamaları tamamen elemek için henüz erken. Belki de bu bulutsu, beklenmedik fiziksel süreçlerin bir ürünü.
Kozmoloji Enstitüsü'nden Prof. Alan Greene, "Bilim, en güzel cevaplardan çok, doğru soruları sormakla ilerler. NGC 6072 de bize yeni sorular sunuyor." diyor.
Özetlersek; Webb, NGC 6072’nin asimetrik ve çok kutuplu yapısını ortaya çıkardı. İkili yıldız teorisi öne çıkıyor, ancak kesin değil. Tek yıldız senaryoları da mümkün; daha fazla gözlem gerekiyor. Gelecek çalışmalar, bu gizemi çözmek için kritik önemde.
NGC 6072, yalnızca bir yıldızın sonu değil, aynı zamanda evrenin bize sunduğu bir bilmecenin de başlangıcı.
Ali Zülfikar Emin - Mistikalem.com
Kaynak: https://esawebb.org
Yorumlar