Genetik profillere göre kişiselleştirilmiş beslenme programlarının bilimsel geçerliliği yıllardır tartışma konusuydu. Haziran 2025'te yayımlanan kapsamlı bir meta-analiz, bu diyetlerin genel beslenme kılavuzlarına göre anlamlı bir fark yaratmadığını ortaya koydu. Uzmanlar, tüketicilerin genetik testlere dayalı diyet paketlerine temkinli yaklaşması gerektiğini vurguluyor.
Genetik Beslenme Kişiye Özel Değil mi? Yeni Meta-Analiz Rüyayı Sarsıyor
Son yıllarda büyük umutlarla pazarlanan DNA’ya dayalı kişisel diyetler, genetik yapınıza göre en uygun besinleri tespit ettiğini iddia ediyordu. Ancak Nature Medicine dergisinde Haziran 2025’te yayımlanan geniş kapsamlı bir meta-analiz, bu diyetlerin sanıldığı kadar “kişiye özel” olmadığını gösterdi. Çalışmaya göre, DNA temelli diyetler sağlık çıktıları açısından genel beslenme rehberlerini aşan bir fayda sunmuyor.
Araştırmanın Temeli – Ne İncelendi?
Makale, 2010–2024 arasında yayımlanmış 33 randomize kontrollü çalışmayı analiz etti. Toplamda 21.000'den fazla yetişkin bireyin yer aldığı bu çalışmalar, genetik varyantlara (örneğin FTO, APOA2, TCF7L2 gibi genler) göre belirlenmiş diyetlerin etkilerini inceledi.
Araştırmacılar, BMI (vücut kitle indeksi), kan şekeri, kolesterol ve insülin duyarlılığı gibi temel sağlık göstergelerinde DNA temelli diyetlerin standart diyetlere göre klinik olarak anlamlı bir fark yaratmadığını buldu.
Bilim İnsanlarının Yorumu – Neden Fark Görülmedi?
Londra King’s College’dan genetikçi Prof. Olivia Mendez, “Genetik, metabolizmayı etkiler ama diyet davranışını belirleyen tek faktör değildir. Yaşam tarzı, bağırsak mikrobiyotası ve çevresel etkenler bu sistemin dışlanamaz parçalarıdır,” diyor.
Makale yazarları da benzer şekilde, diyet önerilerinin yalnızca genetik varyantlara dayanmasının bilimsel olarak yeterli olmadığını vurguluyor. Özellikle tek genli analizlerin çok karmaşık fizyolojik tepkileri tam yansıtamadığı belirtiliyor.
DNA Diyeti Ne Vaat Ediyor? Araştırma Ne Gösteriyor?
| Vaat | Bilimsel Durum |
|---|---|
| Yağa duyarlılık genine göre yağ azaltımı | Yetersiz kanıt |
| Karbonhidrat toleransı genine göre diyet | Sınırlı etki |
| Kilo verme genlerine göre program | Fizyolojik farklılık etkisi zayıf |
| Mikrobiyom ve DNA uyumlu besin listesi | Henüz deneysel |
Peki Bu Endüstri Ne Olacak?
2023 yılında genetik diyet testlerine dayalı global pazar 2,6 milyar dolar büyüklüğe ulaşmıştı. Türkiye’de de birçok özel klinik, DNA örneğine dayalı diyet paketleri sunuyor. Ancak bu yeni meta-analiz, etik pazarlama ve tüketici bilgilendirme açısından sektörün yeniden değerlendirilmesini gündeme getiriyor.
Uzmanlara göre; “Genetik testler yararlı olabilir, ancak mucizevi sonuçlar beklenmemeli. Kişinin sağlık geçmişi, yaşam tarzı ve kan değerleri hâlâ en sağlam rehber.”
Genetik bilgiler, beslenme stratejilerinde destekleyici rol oynayabilir. Ancak şu anki bilimsel veriler, DNA’ya dayalı diyetlerin genel sağlık kılavuzlarının yerini alacak kadar güçlü olmadığını ortaya koyuyor. İnsanların bu alanda dikkatli olması, sağlık sisteminin bütünlüğü açısından da önem taşıyor.
Kaynak:
Choi, Y. et al. (2025). Personalized nutrition based on genetics does not outperform standard dietary guidelines: a systematic review and meta-analysis. Nature Medicine. https://doi.org/10.1038/s41591-024-02931-9
Melis Kaynarsu - Mistikalem.com
Yorumlar