Şanlıurfa'da Tai devrinde inşa edilmiş yapıların olduğu Taş Tepelerden Göbeklitepe’nin B ile D yapıları arasında yer alan bir odada, duvarın içerisine sırtüstü yatırılmış ve kırık halde bir insan heykeli bulundu. Kimilerinde göre bu heykelin yerleştiriliş biçimi ve yeri, onun adak niteliği taşıdığına işaret ediyor. Öte yandan bu heykelimn ıskartaya ayrılarak duvar taşı olarak kullanıldığını savunanlar da var.
Bilinmezlik: Ritüel parçası mı ıskarta bir sanat eseri mi?
Göbeklitepe Kazı Başkanı Prof. Dr. Necmi Karul, buluntunun boynuzsuz bir baş ve gövdeye sahip olduğunu, ayak kısmının ise eksik olduğunu belirtti. Heykelin sırtüstü yatırılmış ve kırık bir şekilde bulunmasının, bilinçli bir yerleştirme olabileceğini ifade eden Karul, bu detayın eserin ritüelistik işleviyle ilişkili olabileceğini söyledi.
“Neolitik dönemde heykellerin bu şekilde yerleştirilmiş olması çok sık karşılaştığımız bir durum değil. Duvar içine adak olarak konulmuş olması, bu yapının belirli ritüel pratiklere sahne olduğunu düşündürüyor. Estetik açıdan ise heykel, dönemin heykeltıraşlık anlayışını yansıtan dikkat çekici bir örnek” dedi.
Karul ayrıca, Göbeklitepe’deki sanatsal üretimin sadece sembolik değil, aynı zamanda sosyal hafızayı da şekillendiren bir unsur olduğunu belirtti. Heykelin işlevine dair nihai değerlendirmelerin, kazıların ilerleyen safhalarında yapılabileceğini söyledi.
Neolitik Dönem Algılarında Yeni Sayfalar Açılıyor
Bu buluntu, Göbeklitepe’nin sadece ilk tapınak değil, aynı zamanda gelişmiş bir ritüel ve sanat anlayışına sahip topluluklara ev sahipliği yaptığını bir kez daha gösteriyor. Duvar içerisine yerleştirilen heykelin, inanç sistemleri, toplumsal yapı ve sembolik iletişim açısından yeni değerlendirmelere olanak sağlayacağı düşünülüyor.
Göbeklitepe’nin dünya arkeoloji literatüründeki yerini daha da sağlamlaştıran bu keşif, tarih öncesi dönem insanının inanç, sanat ve sembolizmle kurduğu ilişkinin çok daha derin olduğunu ortaya koyuyor.
Kaynak: AA
