Varlığında dair ilk bilgiler komplo teoris olarak ortaya atılan ama sonradan varlığı kabul edilen Camp Century üssünün kalıntıları, Soğuk Savaş sırasında Süper Güçlerin birbirlerine üstünlük sağlamak için ne kadar ileri gittiklerinin ürpertici bir kanıtı. Grönland'da buz erimesinin başlamasına katkısı da tartışma konusu...
Camp Century, Grönland’ın kuzeybatısında, Petermann Buzuluna yaklaşık 200 kilometre mesafede, 77°N enleminde ve 61°W boylamında yer alır. Yaklaşık 2.4 kilometre kalınlığında buz tabakasının altında inşa edilmiştir.
1959 yılında ABD Ordusu Mühendislik Birliği tarafından inşaatına başlanmış ve 1960 yılında falliyete geçirilmiştir. 1967 yılına kadar faal olarak kullanılan askeri üs 1967 yılında terk edilmiştir. Camp Century, kamuoyuna bilimsel araştırmalar için kurulan bir üs olarak tanıtılmış olsa da, asıl amacı "Buz Solucanı" "Project Iceworm" adlı gizli bir askeri projeye hizmet etmekti.
Resmî Amaçları; Kutup çevresinde bilimsel araştırmalar yürütmek, buzul dinamiği, iklim bilimi, jeoloji ve radyasyon etkileri üzerine deneyler yapmak, nükleer enerji ile çalışan kutup üssü teknolojisinin test edilmesi olarak gösterilmişti.
Fakat gerçek askerî amacı Project Iceworm çerçevesinde Sovyetler Birliği’ne karşı nükleer başlık taşıyan füzelerin gizlice konuşlandırılabileceği bir yeraltı füze ağı kurmaktı.
Plan, yaklaşık 4.000 kilometrelik bir tünel sistemi içinde 600 adet nükleer balistik füze yerleştirmeyi hedefliyordu. Bu ağ, mobil ve gizli olacağı için Sovyetlerin o yıllardaki teknoloji ile tespit etmesi güç olacaktı.
Teknolojik Özellikleri:
Nükleer Reaktör: Dünyanın kutuplarda çalışan ilk taşınabilir nükleer reaktörü olan PM-2A reaktörü Camp Century’de kullanıldı. Reaktör 1960 yılında faaliyete geçti, ancak teknik zorluklar ve kararlılık sorunları nedeniyle 1964'te kapatıldı.
Tünel Sistemi: Buzun içine kazılan yaklaşık 21 tünelden oluşan bir ağ vardı. Barınma alanları, laboratuvarlar, bir kilise, bir tiyatro salonu ve yemek alanları içeriyordu. Tüneller, buzun hareketi nedeniyle zamanla bozulmaya başladı.
Bilimsel Çalışmalar ve Kalıcı Etkiler:
1. İklim Araştırmaları: Camp Century’de çıkarılan ilk derin buz çekirdeklerinden biri, 1.4 km uzunluğundaydı ve bu, bilim insanlarının Kuzey Kutbu iklim geçmişini daha önce hiç olmadığı kadar net görmelerini sağladı.
2. Nükleet Atık Sorunu:
Üs terk edilirken geride şu maddeler bırakıldı:
Nükleer atıklar; PCB (poliklorlu bifeniller) ve dizel yakıtlar
Organik atıklar ve kanalizasyon
Küresel ısınma nedeniyle buzların erimesi, bu atıkların açığa çıkma riski yaratmaktadır. 2016 yılında Geophysical Research Letters’da yayımlanan bir çalışmada, bu atıkların 2100 yılına kadar eriyerek çevreye yayılabileceği öngörülmüştür. Site , 1960'tan 1963'e kadar siteye güç sağlayan dünyanın ilk taşınabilir nükleer reaktörünü test etmek için de kullanıldı. Çoğunlukla, orada bulunan araştırmacılar veba gibi mikroplar için yakınlardaki eriyen buzulları test ettiler ve ilk buz çekirdeklerinden bazılarını deldiler. Bu araştırma, 2005'e kadar hala klimatologlar tarafından kullanılıyordu.
Proje 1997 yılına kadar ABD arşivlerinde gizliydi.
Danimarka hükümeti, Grönland’ın egemenliğini ihlal eden bu gizli faaliyetlerden habersizdi.
1997’de Amerikan Savunma Bakanlığı’nın arşivleri Danimarka hükümetinin baskısıyla açıldı ve Project Iceworm kamuoyuna sızdı.
Jeopolitik ve Etik Sonuçlar:
ABD'nin Danimarka’ya bilgi vermeden gerçekleştirdiği bu faaliyet, Grönland’daki yerel Inuit halklarının sağlığı ve toprak egemenliği açısından ciddi bir etik tartışma başlattı.
Günümüzde Danimarka, bu alanlardaki olası nükleer sızıntı risklerine karşı daha dikkatli bir politika izlemektedir.
Kaynaklar:
Nielsen, K. B. (2016). Camp Century – Climate Change and Hidden U.S. Military Waste in Greenland. Geophysical Research Letters.
United States Army Corps of Engineers (1961). Technical Report: Camp Century Construction.
Schwartz, M. (1997). Project Iceworm: A Top-Secret U.S. Army Program Under the Greenland Ice Cap. Declassified documents, US National Archives.
McGhee, G. (2019). Camp Century and the Cold War Arctic. Cold War History Journal.
Naja, M. (2018). Denmark, the USA and Greenland: A Troubled Alliance. Nordic Journal of International Studies...
Yorumlar