Karanlık Dünya”ya Disiplinlerarası Bir Bakış
Salt Galata’da açılan *Karanlık Dünya* sergisi, yönetmen Metin Erksan ve senarist Bedri Rahmi Eyüboğlu’nun 1950’li yıllarda hayata geçirdiği aynı adlı filmin çetrefilli yapım sürecini inceliyor. Sergi, sanatçı Mike Bode ile senarist Caner Yalçın’ın yıllara yayılan araştırmasına dayanıyor. Sanatsal üretimle akademik çözümlemenin kesiştiği bu sergi, filmin resmi ideolojiyle harmanlanmış yapısını, kayıp sahnelerini ve çelişkili tanıklıkları arşivsel bir dokuyla sunuyor.
Âşık Veysel’den Biçerdöverlere: Hikâyenin Dönüştürülme Süreci
Toplumsal gerçekçi bir yaklaşımla Sivrialan ve Ürgüp’te çekilen film, Âşık Veysel’in yaşam öyküsünü anlatırken melodramatik bir gönül hikâyesiyle birleşir. Ancak filmin anlatısı, dönemin tarımsal kalkınma politikaları doğrultusunda ideolojik müdahalelere uğrar. United States Information Service kaynaklı biçerdöver görüntüleri ve İstanbul’da çekildiği iddia edilen okul/dispanser sahneleri, köy yaşamını idealize etmek için eklenir. Bu unsurlar, filmin özünü silerek onu bir propaganda aracına dönüştürür.
Sansürün İzleri ve Kayıp Kopyalar
Merkez Film Kontrol Komisyonu’nun raporları, hangi sahnelerin sakıncalı görüldüğünü tam olarak belirtmese de, toplumun “kusursuz” temsiline dair beklentileri açıkça gösterir. Film, Atlas Film tarafından yapılan müdahalelerle “Âşık Veysel’in Hayatı” adıyla vizyona girer. Bugüne ulaşan kopyalar ise ses ve kurgu farklılıklarıyla doludur. Sergi kapsamında Mimar Sinan Üniversitesi arşivinde bulunan 35mm nitrat film, şimdiye dek gün yüzüne çıkmamış sahneleri içeriyor.
Serginin Arşivsel Yaklaşımı: Filmi Parçalamak ve Yeniden Düşünmek
Sergi, *Karanlık Dünya*’yı bütüncül bir film olarak değil, üretim koşulları ve ideolojik müdahalelerin izlerini taşıyan bir kültürel nesne olarak ele alıyor. Video enstalasyonlar, arşiv materyalleri ve filmin kurgusal izleklerini takip eden bir senaryo ile yapılandırılan sergi, filmin tarihsel dönüşümünü çözümlemeye çalışıyor.
Ziyaret Bilgileri ve Katkıda Bulunanlar
Gülce Özkara’nın programladığı sergi, 23 Temmuz–14 Aralık 2025 tarihleri arasında Salt Galata Mastercard Sergi Mekânı’nda ziyaret edilebilir. Sergiye Kasım ayında yayımlanacak bir e-yayın ve kamu programları eşlik edecek. Ayrıntılı bilgiler için [saltonline.org](https://saltonline.org) adresi ziyaret edilebilir.
Sergi; Türk Tuborg A.Ş., Eureko Sigorta, Jotun, Hollanda Krallığı, Institut Français ve Türkiye’deki Meksika Büyükelçiliği’nin katkılarıyla gerçekleşiyor.
Yorumlar