Ay'daki su nereden geldi? Ayın suyunun sırrı çözülüyor

Ay'dan Gelen Küçük Bir Numune, Büyük Bir Sır

Ay'da su olduğu artık biliniyor, ancak bu suyun nereden geldiği onlarca yıldır bilim dünyasının en merak ettiği sorulardan biriydi. Bu gizemi çözmek için Çin'in Ay'ın Dünya'dan görünmeyen karanlık yüzünden topladığı toprak örnekleri (regolit) yeni ve çığır açıcı ipuçları sundu.

Çin Bilimler Akademisi'ne bağlı Guangzhou Yer Kimyası Enstitüsü'nden Profesör Xu Yigang liderliğindeki bir ekip, Çang-6'dan (Chang'e-6)  getirilen sadece 2 gramlık Ay toprağını analiz etti ve beklenmedik bir keşif yaptı: "CI tipi karbonlu kondrit" adı verilen nadir bir göktaşı türünden gelen çarpma kalıntılarını başarıyla tanımladılar.

Araştırmacılar, daha önce Ay örneklerinde tespit edilen belirli bir suyun, büyük olasılıkla bu tür göktaşlarının çarpmasıyla Ay'a ulaştığını belirtiyor. Bu çarpıcı bulgu, 21 Ekim'de saygın bilim dergisi Proceedings of the National Academy of Sciences'ta (PNAS) yayımlandı.

Göktaşları zaman zaman bir hazine sandığı görevi görüyor

Göktaşları, "Güneş Sistemi'nin habercileri" olarak anılırlar. Gezegenlerin oluşumu ve erken evrimi hakkındaki ham, ilkel bilgileri taşırlar. Ancak Dünya'mızda, kalın atmosferin sürtünmesi, aktif jeolojik hareketler ve hava koşulları, özellikle de kırılgan, su ve organik madde açısından zengin CI tipi kondritlerin bozulmadan kalmasını neredeyse imkansız kılar. Bu nedenle bu tür göktaşları, Dünya'da bulunan göktaşlarının %1'inden daha azını oluşturur.

Ay ise bu konuda bir hazine sandığı görevi görür. Atmosferi ve Dünya'daki gibi aktif jeolojik süreçleri olmadığı için yüzeyi, milyarlarca yıl boyunca gerçekleşen çarpma olaylarının izlerini mükemmel bir şekilde koruyan devasa bir "doğal arşiv"dir. Çang-6'nın Ay'ın öteki yüzünden getirdiği numuneler, bu kozmik arşivi okumak için eşsiz bir fırsat sundu.

Ay Suyunun Kozmik Kargo Taşıyıcıları da Göktaşları olabilir

CI tipi karbonlu kondritlerin ana gövdesi, Güneş Sistemi'mizin dış bölgelerinde bulunur ve su ile organik maddeler gibi uçucu bileşenler açısından oldukça zengindir. Yapılan istatistiksel analizler, bu tür göktaşı materyalinin Ay yüzeyindeki oranının, Dünya'dakinden çok daha yüksek olduğunu gösteriyor.

Araştırmacılar bu durumu şöyle açıklıyor: "Bu keşfin birkaç önemli anlamı var. İlk olarak, bu tür göktaşlarının Dünya-Ay sistemine ulaşabildiğini doğrudan kanıtlıyor. Daha da önemlisi, bu çarpışmaların tam olarak ne zaman gerçekleştiğini henüz bilmesek de, bu kalıntılar Ay suyunun kaynağı sorununa çözüm getiren kilit bir kanıt sunuyor."

Araştırma ekbi, daha önce Ay örneklerinde tespit edilen ve "pozitif oksijen izotopu işareti" taşıyan suyun en olası kaynağının, bu karbonlu kondritlerin çarpma etkisiyle Ay'a su getirmesi olduğunu öne sürüyor. Bu bulgu, göktaşı çarpmalarının sadece Ay'ın yüzey şekillerini oluşturmakla kalmayıp, aynı zamanda su ve organik madde gibi değerli kaynakları taşıyan birer "kozmik kargo" görevi gördüğünü ortaya koyarak, Ay suyunun kökenine dair anlayışımızı temelden değiştiriyor.

Değeri biçilemeyen 2 gramlık Ay toprağı ile çalışmanın zorlukları göz önüne alındığında, Profesör Xu Yigang ve ekibi olağanüstü bir titizlik ve yaratıcılık sergiledi. Geliştirdikleri yenilikçi araştırma yöntemleri sayesinde, bu küçük miktardaki örnekte, CI tipi göktaşlarının çarpma sonucu eriyip hızla soğuyarak oluşturduğu minik kaya parçacıklarını tespit etmeyi başardılar. Bu çalışma, sadece nadir bir göktaşının izini bulmakla kalmadı, aynı zamanda Ay toprağı gibi dünya dışı örneklerde göktaşı materyalini kesin olarak tanımlamak için sistematik bir yöntem de geliştirdi.

Çang-1'den Çang-6'ya kadar, Çin'in Ay Keşif Programı'nın her adımı sağlam ve istikrarlı ilerledi. Sadece 2 gramlık bir örnekten bu kadar önemli bilgileri çıkarmak, Çinli bilim insanlarının mikro analiz alanındaki teknik becerisini, keskin bilimsel sezgisini ve kusursuza ulaşma arayışını gözler önüne seriyor. Çang-6'nın bilimsel meyveleri vermeye devam ediyor ve her yeni keşif, insanlığın Dünya-Ay sistemi ve Güneş Sistemi'nin evrimi hakkındaki bilgi sınırlarını genişletiyor.

Ay suyu,  Ay toprağı, karbonlu kondrit, göktaşı çarpması, CI tipi kondrit, suyun kökeni, Ay'ın öteki yüzü, kozmik arşiv, oksijen izotopu, Çin Ay keşif programı, gezegen bilimi, Güneş Sistemi evrimi